Wie te laat in bezwaar of beroep gaat tegen een beslissing van een bestuursorgaan zoals bijvoorbeeld UWV, een gemeente – lees: college van burgemeester en wethouders – of de SVB krijgt te maken met een niet-ontvankelijkverklaring. Oftewel: het bezwaar of beroep wordt niet in behandeling genomen waardoor het besluit definitief is. In uitzonderlijke gevallen kan men een beroep doen op de zogeheten verschoonbare termijnoverschrijding. Lukt dit? Dan zal het bezwaar of beroep wel in behandeling worden genomen. Dit is doorgaans niet makkelijk, de voorwaarden zijn namelijk zeer strikt. Zo vormen een ziekenhuisopname, een turbulente vechtscheiding of zelfs een hartaanval geen aanleiding om met succes een beroep op de verschoonbare termijnoverschrijding te doen.

Ruimere toetsing

Onlangs maakte het College van Beroep voor het bedrijfsleven bekend dat bestuursorganen zoals UWV en bestuursrechters af kunnen wijken van deze strenge koers. Met deze minder rigide benadering wil het CBb bestuursorganen en bestuursrechters zoveel mogelijk ruimte bieden om van geval tot geval maatwerk te leveren.

Bestuursrechters en bestuursorganen krijgen per direct de mogelijkheid om ruimer te toetsen of er sprake is van een verschoonbare termijnoverschrijding. Bij het beoordelen of er sprake is van een verschoonbare termijnoverschrijding wegens bijzondere omstandigheden kiest het CBb voor een beoordeling van geval tot geval waarbij de context van belang is. Niet alleen in gevallen waarin de indiener geen enkel verwijt kan worden gemaakt kan voortaan een verschoonbare termijnoverschrijding worden aangenomen, maar ook als de indiener een gering verwijt treft. Dat hangt onder meer af van wie de indiener is – bijvoorbeeld een individuele burger of een grote of kleine onderneming -, hoe groot de termijnoverschrijding is, of er belangen van anderen bij het besluit van het bestuursorgaan zijn betrokken en of het bestuursorgaan zelf een groot belang heeft bij het verkrijgen van zekerheid over de vraag of zijn besluit wel of niet rechtsgeldig is. Dit moeten bestuursorganen en bestuursrechters per geval beoordelen.

Beperkte ruimte in wetgeving

Een belangrijke aanvulling op bovenstaande is wel dat wetgeving een minder strikte benadering zeer beperkt toelaat. Het CBb stelt om die reden dat het aan de wetgever is om in wetgeving te bepalen dat een termijnoverschrijding in meer situaties verschoonbaar is. Dat kunnen bestuursrechters niet doen.

Wet versterking waarborgfunctie Awb

De uitspraak van het CBb sluit aan op een wetsvoorstel – Wet versterking waarborgfunctie Awb – dat sinds 1 februari 2024 ter consultatie ligt: Dit voorstel is belangrijk voor aanvragers en andere belanghebbenden bij overheidsbesluiten, voor uitvoeringsorganisaties en voor rechters en beoogt:

• Dat besluiten begrijpelijker voor burgers worden gemaakt;
• Dat bestuursorganen zich meer verplaatsen in de burger en zich minder formeel opstellen;
• Dat bestuursorganen meer ruimte krijgen voor maatwerk.